Veelgestelde vragen

Wat is de oorsprong van PFAS?

PFAS-verbindingen bestaan niet van nature: ze zijn allemaal door de mens gesynthetiseerd vanwege hun interessante eigenschappen.
Het resultaat is dat deze "wondermoleculen" in bijna alle sectoren van de industrie worden aangetroffen: van de textielindustrie tot de elektronica-industrie, van de auto-industrie en de lucht- en ruimtevaart tot de bouw en zelfs fabricage van medische apparatuur.
Ze worden ook op grote schaal gebruikt bij brandbestrijding om grootschalige branden of brandstofbranden doeltreffend te bestrijden (militaire bases, luchthavens, schepen, raffinaderijen en olie- en gasproductieplaatsen, enz.).
PFAS zijn ook niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven: waterbestendige kleding, autostoelen, tapijten en bekleding, tandpasta, anti-kleefpannen, vuilafstotend papier, cosmetica en vele andere.

Hoe gebeurt de afbraak van PFAS?

De chemische koolstof-fluorverbinding is zo sterk dat PFAS nauwelijks wordt afgebroken in het milieu. Het duurt naar schatting meer dan 40 jaar voordat PFOS (één van de PFAS-verbindingen) op een verontreinigde locatie is gehalveerd!
PFAS zijn "POP's": persistente organische verontreinigende stoffen. Zij worden ook vaak "Forever Chemicals" genoemd.

Zijn PFAS toxisch?

Binnen de groep van PFAS is op dit moment gekend dat sommige verbindingen, zoals PFOS en PFOA, op lange termijn schadelijke effecten kunnen hebben op de gezondheid van mensen. Er is geen sprake van acute effecten, wel kunnen deze stoffen bijdragen aan een verhoogd risico op sommige gezondheidseffecten die er al om andere redenen zijn. Op basis van wetenschappelijke studies is er aanwijzing dat de volgende gezondheidseffecten kunnen optreden:

Het immuunsysteem (bij kinderen) is het meest gevoelig. In hoeverre gezondheidseffecten zoals sneller en vaker ziek worden ook echt optreden, is niet te zeggen.
Effecten op de ontwikkeling van het ongeboren kind: lager geboortegewicht.
Verhoogde cholesterolgehalten.
Verstoring van de leverwerking: verhoging van het leverenzym ALT.

Naast de schadelijkheid van de stof is de hoeveelheid die iemand inademt of inslikt en hoe vaak of hoe lang dit contact duurt, bepalend voor het risico op schadelijke gezondheidseffecten. Mensen kunnen op verschillende manieren in contact komen met PFAS. Dit heet de blootstelling aan een stof.

Het is daarom belangrijk om de ‘no regret maatregelen’ van jouw zone zo goed mogelijk op te volgen om zo je blootstelling aan PFAS te helpen verminderen.

Hoe komen PFAS in het milieu terecht?

Er zijn verschillende mogelijkheden:

Bij de productie: vrijkomen van dampen in de lucht en verontreiniging van rivierwater, incidenten en ongevallen in fabrieken waar PFAS worden vervaardigd (verliezen, lekken), verontreinigd industrieel afval…
Tijdens het gebruik: veel industrieën gebruiken PFAS-verbindingen in hun productieprocessen (idem boven: verliezen, lekken, industrieel afval…).
Brandbestrijding: gebruik van schuim met PFAS tegen brandstofbranden of branden met hoge intensiteit, alsook bij oefeningen van brandweer en militairen op oefenterreinen.
Afvalbeheer: de behandeling en opslag van huishoudelijk en industrieel afval. De levensduur van PFAS is helaas veel langer dan die van de voorwerpen die ze bevatten.
Een eenvoudig voorbeeld: met PFAS geïmpregneerd 'antivet-papier' zal na enkele maanden/jaren ontbinden en de PFAS zullen doorsijpelen in de bodem, het grondwaterpeil...

Hoe komen PFAS in mijn lichaam terecht?

Voor de meerderheid van de bevolking gebeurt de voornaamste manier van besmetting via het voedsel. De stoffen kunnen aanwezig zijn in diervoeder, in weilanden, op de bodem en mogelijk in water gebruikt voor het drenken van dieren. Ook fruit, groenten en andere planten zoals paddenstoelen of kruiden, kunnen PFAS bevatten, hetzij door atmosferische depositie, hetzij door absorptie via verontreinigde bodem en water. Een andere manier van besmetting kan via drinkbaar water zijn.
Mensen die in de buurt van of in een besmet gebied wonen, lopen meer risico. De kaart op de website van het Vlaams Gewest kan je helpen te weten of je in zo’n gebied woont.

Zijn er regels voor PFAS in voeding?

In 2020 heeft de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) het risico van de vier belangrijkste PFAS's beoordeeld, rekening houdend met de meest recente wetenschappelijke informatie, om een nieuwe veiligheidsdrempel vast te leggen. De toelaatbare wekelijkse inname (TWI) werd door EFSA vastgesteld op 4,4 ng/kg lichaamsgewicht/week voor de som van de vier belangrijkste PFAS (PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS).
Op 16 december 2020 hebben het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie richtlijn (EU) 2020/2184 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water (herschikking) gepubliceerd, met inbegrip van grenswaarden voor PFAS.
De Europese Commissie heeft recent ook twee verordeningen over PFAS opgesteld: de eerste bevat de maximumgehalten die van toepassing zijn op bepaalde levensmiddelen, en de tweede preciseert de voorwaarden voor de bemonstering en de analyse van deze verbindingen in levensmiddelen.
Beide verordeningen zijn van toepassing vanaf 1 januari 2023.

Zitten er PFOS of PFAS in kraanwater?

Na een eerste monitoring van PFAS in kraanwater in 2018 onderzochten de waterbedrijven op vraag van de VMM van juni t.e.m. september 2021 het kraanwater op PFAS. Uit dit onderzoek van 2021 blijkt dat het Vlaamse kraanwater voldoet aan de Europese norm. Wel blijkt uit de onderzoeken, dat we PFAS in zeer lage concentraties bijna overal in het kraanwater in Vlaanderen aantreffen. Dit bevestigt het vermoeden dat PFAS tot diep in ons milieu zijn doorgedrongen. PFAS worden zowel vastgesteld in kraanwater dat geproduceerd wordt uit grondwater als kraanwater uit oppervlaktewater.
Omdat PFAS nog niet genormeerd zijn in drinkwater, maken ze nog geen deel uit van de routine monitoring van de Vlaamse waterbedrijven. Op 16 december 2020 werd de nieuwe Europese drinkwaterrichtlijn (2020) goedgekeurd. In deze richtlijn zijn wel parameterwaarden voor PFAS opgenomen. De nieuwe richtlijn moet tegen eind 2022 omgezet zijn in Vlaamse wetgeving.
De waterbedrijven startten reeds met het systematisch opvolgen van PFAS doorheen de ganse waterproductieketen.

Mag ik nog regenwater gebruiken?

Ja, regenwater kan nog gebruikt worden zonder problemen. Vanuit duurzaamheidsoogpunt is het zelfs beter om regenwater te gebruiken in plaats van kraantjeswater.

Mogen mijn kinderen nog in de tuin spelen?

De no regret maatregel ‘Laat kinderen niet spelen op het onverharde terrein van de site in kwestie’ geldt voor de specifieke site. De maatregel om kinderen niet op onverharde delen te laten spelen is om te voorkomen dat kinderen de vervuilde grond binnen zouden krijgen. Dat is het geval indien de grond blootliggend is (dus niet begroeid of afgedekt).

Kinderen kunnen dus veilig op het gras in de tuin spelen. Het blijft daarbij wel altijd belangrijk om de kinderen de handen te laten wassen, met name voordat zij iets eten (dus een normale handhygiene toepassen).

Mag ik nog groenten in de tuin kweken?

Op basis van wetenschappelijk onderzoek formuleerde het Agentschap Zorg en Gezondheid een aantal no regret-maatregelen. Die worden genomen op basis van gegevens zoals die tot nu bekend zijn, en in het besef dat heel wat kennis nog niet of onvolledig aanwezig is.

Deze maatregelen zijn aanbevelingen aan de bewoners van de risicozones: over hoe blootstelling te beperken en opstapeling van PFAS te vermijden. De maatregelen houden rekening met de ernst van de verontreiniging en het lokale risico op blootstelling.

Om je blootstelling aan PFAS te helpen verminderen, kan je best de ‘no regret maatregelen’ van jouw zone zo goed mogelijk volgen.
De PFAS verdachte zones en de grootte ervan werden bepaald door het Agentschap Zorg en Gezondheid (AZG) en OVAM. Uiteraard kunnen wij niet garanderen dat er op 100 meter afstand geen PFAS meer zit, noch dat er binnen deze perimeter wél PFAS zit. Indien je er 100% zeker van willen zijn dat er geen PFAS in jouw bodem zit, moet er een bodemanalyse gebeuren.

Waar werd de verontreiniging precies gemeten?

De exacte locaties van de boringen waar de stalen werden genomen, kunnen nagekeken worden op de website van DOV Vlaanderen: PFAS (vlaanderen.be). De blauwe bolletjes staan voor peilbuizen voor staalname van het grondwater, de groene voor boringen in de bodem.

Wanneer (en waar) zullen nieuwe metingen en/of onderzoek de bestaande conclusies bijstellen?

Wanneer bijkomende (beschrijvende bodem) onderzoeken en/of metingen zullen plaatsvinden of wanneer er meer wetenschappelijke duidelijkheid zal komen weten we niet.
Wat we wel weten is wanneer deze beschrijvende bodemonderzoeken (BBO) afgerond moeten zijn. Deze hebben allen een verschillende deadline:

Binnendijkstraat 49: BBO in te zenden bij OVAM voor 24 mei 2024
Brandweerkazerne: BBO in te zenden bij OVAM voor 24 december 2024
Stationsplein: Geen BBO nodig
Kardinaal Cardijnplein: BBO in te zenden bij OVAM voor 15 oktober 2024.

Is er een mogelijkheid om stalen van ons putwater en bodem te laten onderzoeken op verontreiniging met PFAS door het putwater.

Wil je er zeker van zijn dat er geen PFAS in jouw putwater zit, kan je een analyse laten uitvoeren op een grondwaterstaal.
Hiervoor kan je best informeren bij een labo.

Is er een mogelijkheid om via een bloedonderzoek te achterhalen in welke mate PFAS in ons lichaam aanwezig is en wat de mogelijke gevolgen voor ons gezin zijn.

Een bloedonderzoek heeft weinig zin. Het Agentschap Zorg en Gezondheid is van oordeel dat een bloedonderzoek maar zin heeft als dat gebeurt binnen een wetenschappelijk correct opgezet medisch milieukundig humanebiomonitoringsonderzoek. Daarin brengen ze merkers van blootstelling en effect in verband met gedetailleerde milieumetingen en/of de langdurige opvolging van gezondheidseffecten.

Mijn woning ligt in de 500-meter zone rond de branweerkazerne waarin no-regretmaatregelen gelden én tegelijkertijd in de 100-meter zone rond de parking van het station waar andere maatregelen gelden. Wat doe ik?

In dit geval heb je normaal ook twee bewonersbrieven gekregen. De maatregelen van de eene bewonersbrief zijn niet strenger dan de andere, ze vullen elkaar aan. Om zoveel mogelijk blootstelling aan PFAS te vermijden is het dus aangeraden om de no regret-maatregelen van beide bewonersbrieven te volgen.

Is er een gevaar voor het samentuinproject langs de spoorweg?

Het samentuinproject ligt net op de grens van 500m rond de brandweerkazerne. Deze afstand is groot genoeg om te vermoeden dat er geen PFAS afkomstig van de brandweerkazerne in de bodem en het grondwater zitten.
Om hier zeker van te zijn werd er een analyse op de bodem en het grondwater dat gebruikt wordt om de groenten te gieten aangevraagd.
De analyse van de bodem werd al afgerond en hierover kunnen we meedelen dat er geen PFAS werden gevonden.
De analyseresultaten van het grondwater verwachten we één dezer dagen.